średniowieczem i - w następstwie - opartej na stereotypach retoryki Boskiej Komedii; po dotarciu do groźnego, zaiste - palącego - piękna, bijącego ze strof poematu; po całej tej bolesnej wędrówce od dzisiaj do niegdyś powiada Gombrowicz:<br>&lt;q&gt;Czymże tedy jesteś, Boska Komedio?<br>Czy niezdarnym utworem małego Danta?<br>Czy potężnym utworem wielkiego Danta?<br>Czy potwornym utworem niecnego Danta?<br>Czy retoryczną recytacją skłamanego Danta?<br>Czy pustym rytuałem epoki dantejskiej?<br>Czy ogniem sztucznym? Czy ogniem prawdziwym?<br>Nierzeczywistością?<br> Czy splotem trudnym, zawiłym, rzeczywistości z nierzeczywistością?<br> Wytłumacz, pielgrzymie, jak do ciebie się przedostać?&lt;/&gt; (Dz III 240)<br> Bo przecie cała literatura - zdaje się mówić inny pielgrzym, który od dziesięciu lat opuścił ziemską