materialne. Praca organiczna, jako jedyna forma legalnej działalności w kraju pozbawionym niepodległej władzy, miała służyć rozwojowi polskiej kultury, miała też zachować <page nr=73> jej osiągnięcia, bronić przed rusyfikacją i germanizacją polskiego języka, literatury, historii, a także życia obywatelskiego. Był to ruch samoobrony społeczeństwa naciskanego przez wroga</>.<br>Taki aspekt utwierdził się po odzyskaniu niepodległości (praca dla wyzwolonej ojczyzny), mimo że Juliusz Kaden-Bandrowski w <name type="tit">Czarnych skrzydłach</>, a Żeromski w <name type="tit">Przedwiośniu</> zgłosili wątpliwości odnośnie do rzeczywistego miejsca świata pracy. Tak czy owak trwało "rozdwojenie myśli polskiej" (tytuł rozprawy Mariana Massoniusa z 1902 roku), gdzie akcentowano rozdźwięk między niechętnym wszelkiemu "teoretyzowaniu" praktycyzmem a romantycznymi uniesieniami, połączonymi