sejmik szlachecki, zbór i kościół, sejm i szkoła były miejscem popisu krasomówczego, a okazji dostarczały koronacje, wjazdy dostojników, zwycięstwa militarne, obrady, uroczystości chrztu, ślubu i pogrzebu.<br>Wzajemne związki publicystyki i retoryki są szczególnie znamienną cechą literatury renesansowej. Wprawdzie - jak już wiemy - publicystyczne zaangażowanie przejawiło się w najróżniejszych gatunkach, a retoryczna norma stylistyczna oddziaływała na gatunki niekoniecznie z publicystyką ściśle związane, jednakże - powtórzmy - klasycznym gatunkiem publicystycznym renesansu jest mowa. Nie zawsze jest to mowa rzeczywiście wygłoszona, nieraz traktat, który przyjmuje formę fikcyjnej przemowy, nieraz dialog prozą, w którym postać drugiego rozmówcy powołana jest po to, by stworzyć niezbędny dla oratora obiekt perswazji