On ją może odczuwał najostrzej, a może tylko w sposób najbardziej uświadomiony, może najlepiej umiał ją wyrazić. Ale to samo poczucie mniej lub bardziej zdecydowanego i różnie określanego potępienia tego, co jest, tkwiło w mniejszym lub większym stopniu i w innych grupach, i klasach społecznych. W najpełniejszy i najbardziej uzasadniony obiektywnie sposób dzielił to uczucie inteligentnego proletariatu - proletariat fabryczny.<br>Drugim czynnikiem, wpływającym na kształt świadomości społecznej, było powszechne niemal przekonanie o niemożliwości przeciwdziałania istniejącemu złu. Ze swej bezsilności zdawało sobie sprawę całe społeczeństwo, w tym jednym chyba najbardziej zgodne. Zarówno dramatyczna lekcja uległości politycznej, jaką stał się upadek Powstania Styczniowego, jak