tu dylematem "nieprzetłumaczalności" wschodnioeuropejskiego doświadczenia a tym, co by na ten temat mógł powiedzieć pisarz-emigrant. Można by jedynie wskazać, że paraliżujące mowę poczucie nieprzetłumaczalności jest w wypadku emigranta - choć ma on z pozoru więcej praktycznych możliwości kontaktu z obcojęzycznym czytelnikiem - właśnie silniejsze. Wzmaga je bowiem nieunikniony konflikt dwu sprzecznych okoliczności. Pierwsza: przenosząc się (przymusowo lub dobrowolnie) na zachodnią stronę przepoławiających glob zasieków, pisarz dźwiga w swoich bagażach, obok maszyny do pisania z czcionkami dotkniętymi hipertrofią znaków diakrytycznych, również - przyznajmy się - wyolbrzymione poczucie misji. Wyobraża sobie, że jego zadaniem będzie odtąd otwieranie Zachodowi oczu na to, co dzieje się "po tamtej