i młodzieńczej swobody, dzięki której można stać się każdym i wszystkim! Trochę więc tak jak Józio, kiedy porzucał szkołę i dwór... i jak powinien zawsze czynić artysta. Właśnie strategii artysty - pisarza - poświęcone są przedmowy do wtrąconych opowiastek.<br>Skąd jednak rozbieżność zakończeń? W Filidorze zdaje się zwyciężać dzieciństwo, kaprys, przypadek. Jednostka porzuca tam wszelkie "dorosłe" powściągi rozsądku i przyzwoitości... Ale w Filibercie? W Filibercie górę bierze raczej społeczeństwo... Czego więc właściwie chce Gombrowicz, co nam zaleca? Niczego nie zaleca (albo zaleca chyłkiem i tylko niektórym, sobie podobnym). Ferydurke nie jest powieścią (ani tym bardziej przypowieścią) z tezą. Pokazuje tylko, jak człowiek jest