jaką przez długie stulecia była polska granica zachodnia. Konflikty z Krzyżakami; Brandenburczykami czy Prusakami nie stawały się nigdy konfliktami z całością - rozbitego przecież politycznie narodu niemieckiego, zresztą nawet wojny w okresie piastowskim angażowały tylko niemieckie marchie wschodnie (a bywało czasem i tak, niestety, że zarówno Polacy jak Niemcy nawracali solidarnie przy pomocy miecza pogańskich Słowian - pomorskich czy połabskich...). Czy zaś trzeba mówić o szczególnie silnych związkach polsko-saskich, o polskiej legendzie Wettynów, żywej w naszym społeczeństwie w okresie zarówno Sejmu Czteroletniego jak Księstwa Warszawskiego, i nawet potem jeszcze w czasach romantyzmu? Czynnikiem zaś wyjątkowo mocno łączącym Polaków i Niemców było z pewnością