1831 - z00.000, z Towarzystwa Przyjaciół Nauk - 30.000, ze Szkoły Krzemienieckiej - 30. 000, z Uniwersytetu Wileńskiego - 20. 000. Biorąc pod uwagę ponadto książki z dwustu zdewastowanych klasztorów, Niemcewicz doszedł do liczby 700.000 tomów. Nikt już chyba nie zagląda do tekstu tego przemówienia, ale obawy przed powtórzeniem się podobnego rabunku przetrwały w Bibliotece Polskiej do naszych czasów.<br>Ten cały spadek ideowy i te obciążenia historyczne warte są podkreślenia, bo bez nich trudno zrozumieć postępowanie kierowników Biblioteki po drugiej wojnie światowej.<br>Ale zanim do tego dojdziemy, powiedzmy jeszcze, że Towarzystwo Historyczno-Literackie (THL) rozwijało żywą działalność, a jego księgozbiór rósł z