na to zdobyła. Przeciwnie, lżona i dziesiątkowana duma bojarska prześcigała się w wyrazach lojalności i zachwytu nad mądrością szalonego monarchy. <br><br> Jedynym przejawem opozycji były mnożące się ucieczki na Litwę. Z czasem sama pogłoska o planach wyjazdu kogokolwiek za granicę traktowana była jako przejaw zdrady. Car wprowadził swego rodzaju odpowiedzialność zbiorową rodów bojarskich, gwarantujących wzajemną niechęć do podróży zagranicznych. <br><br> Nikt nie zdołał przekonywająco wyjaśnić braku jakiegokolwiek oporu społecznego wobec zbrodni cara i jego pomocników. Ta niesamowita cierpliwość mas ludu rosyjskiego - dotyczy to wszystkich warstw społecznych - nie da się umotywować koniecznością zdobywania jedności wobec naporu wrogów zewnętrznych, jak to deklarowali niektórzy historycy rosyjscy