spóźnialscy mogą dogonić czołówkę. Jej atutem było to, że nie miała zakodowanych chińskich kompleksów wobec obcych. Japonia miała też silne atuty w stosunku do Europy: 250 lat bez wojen i rewolucji, tani transport wodny, jeden język i kulturę, wspólną etykę pracy, podobną do europejskiego kalwinizmu. Poczucie obowiązku i zbiorowa odpowiedzialność, silny patriotyzm (wręcz nacjonalizm), to jest to, co różni Japończyków od europejskiego indywidualizmu. Japońska rewolucja odbyła się w drugiej połowie XIX w., kiedy władzę od samurajów przejęli urzędnicy, technokraci, biurokraci, którzy zaczęli porządkować kraj na wzór niemiecki przejmując kodeksy prawne, funkcjonowanie administracji i armii.<br><br>&lt;tit&gt;Stała luka &lt;/&gt;<br><br>Jeśli więc historia rozwoju gospodarczego