szybszy rozwój miast, zmierzch hegemonii posiadającej szlachty - przy wzroście dobrobytu burżuazji i części właścicieli ziemskich (od schyłku XIX w. zwanych obszarnikami), awans społeczny wsi, emancypacja kobiet, początki walki klasowej robotników - oto niektóre, bardzo różnorodne czynniki, pomnażające zarówno aktywność, jak i odporność społeczeństwa. Już w latach osiemdziesiątych dają się zaobserwować pierwsze symptomy zarysowujących się dopiero przemian: w osiągnięciach pracy organicznej na polu gospodarki i oświaty, w początkach aktywności społecznej chłopstwa, w programach partii robotniczych, a także w rozkwicie nauki, powieści i malarstwa. Zjawiska te, z pozoru nie związane z sobą, wyrastają z tego samego podglebia: z przemian społecznych, jakie niosła epoka kapitalizmu