w XIX stuleciu antemurale zajaśniało odnowionym blaskiem, a i obecnie nie ma prawie tygodnia, aby pojęcie to nie powracało na łamach prasy, przez jednych wysławiane, przez drugich bezlitośnie krytykowane. Gdyby pomiędzy rokiem 1683 a 1920 Polska miała jakieś inne wygrane &lt;page nr=43&gt; kampanie wojskowe (wojny, nie zaś tylko bitwy!), nie pisano by tak wiele ani o odsieczy Wiednia, ani o cudzie nad Wisłą.<br>Wreszcie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej nikt nie włączał postępów cywilizacji czy strat poniesionych na tym polu do ogólnego bilansu triumfów i klęsk szlacheckiego państwa oraz narodu.<br>Dopiero rozbiory zrodziły spory o przynależność etniczną Wita Stwosza i Mikołaja Kopernika, przyznawanie się do Leibniza