dzierżawcy. Oni bowiem gospodarowali tak, aby osiągnąć duże i szybkie zyski, często kosztem wyniszczenia zarówno poddanych, jak i dóbr szlacheckich czy królewskich. Chłopi stosowali wtedy swego rodzaju samoobronę, niedbale pracując na pańskim polu, w skrajnych zaś wypadkach ratowali się nawet ucieczką. Zbiegostwo chłopów, spowodowane nie tylko sytuacją zagrożenia, ale niejednokrotnie także dążeniem do poprawy warunków życia, było częstym i trudnym do ograniczenia zjawiskiem.<br><br>Nierzadko wieśniacy znajdowali orędowników wśród księży, którzy łagodzili spory między wsią a dworem i starali się przeciwdziałać nadużyciom ze strony szlachty. Właściciel wsi mógł również zrezygnować z części należnych mu powinności chłopskich.<br><br>Najczęściej obowiązki włościan w stosunku do