Drugi etap procesu badawczego (por. rys. 1.4) związany jest z wyłonieniem przez badacza zmiennych, które tworzą obraz przestrzeni zmiennych istotnych dla Y, i o których mówi sformułowany problem badawczy oraz hipoteza badawcza.<br><br>Pojęcie zmiennej (ang. variable) jest jednym z podstawowych pojęć słownika, którym posługuje się każdy psycholog-badacz. Zaczniemy tedy niniejszy rozdział od zdefiniowania tego pojęcia oraz zaproponowania nowej klasyfikacji zmiennych, która może być przydatna przy planowaniu badań empirycznych oraz analizie statystycznej danych.<br><br>Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, iż w nauce posługujemy się dwoma językami (Carnap, 1959): językiem obserwacji (ang. observational language) i językiem teorii (ang. theoretical language). W