istnieje poza możliwościami realizacji scenicznej, dzieło dramatyczne może powstać bez inspiracji teatralnej - przykładem choćby Rej czy Bielski (por. rozdz. IV i VII), którzy pisali nie dla sceny, i w XVI w. nie byli wystawiani, a mimo to pisali w określonej konwencji, której miana dramatu nie ma potrzeby odmawiać. Jednakże nie ulega wątpliwości, że rozwój teatru jako instytucji sprzyja rozwojowi sztuki dramatopisarskiej.<br>Schyłek wieku XVI nie przyniósł osiągnięć literackich na miarę czasów Reja i Kochanowskiego; wszakże dorobek szczytowej fazy renesansu został zwielokrotniony i upowszechniony. Kraków jako centrum życia umysłowego stracił swe dawne znaczenie, a Warszawa jako nowa stolica jeszcze go nie osiągnęła