precedens w dwuipółwiekowym znoszeniu jarzma tatarskiego i wybryków sarajskich "carów". <br><br> Co prawda badacze tej epoki nie mają jednolitego zdania na temat: co w działalności Iwana Groźnego było szaleństwem, a co - przemyślanym terrorem politycznym. W szczególności utworzenie opryczniny - policyjnego państwa w państwie - na wydzielonych terenach ze specjalnym aparatem funkcjonariuszy i z umundurowanym na czarno korpusem opryczników, służyło carowi do akcji terrorystycznych na wszystkich obszarach Rosji. <br><br> Największą sławę osiągnęła wyprawa cara na Wielki Nowogród, który - mimo wymiany całej wyższej warstwy społeczeństwa - ciągle był uważany za potencjalne ognisko zdrady na rzecz Litwy. W styczniu 1570 r. wymordowano w Nowogrodzie - według ostrożnych obliczeń - od 25