i Moskwie, żeby czytać literaturę zachodnią w polskich przekładach. <br> Pisząc po polsku, jest się włączonym w dzieło zbiorowe narastające w ciągu pokoleń, gdziekolwiek się mieszka. Nie można też uniknąć myślenia o historii tego kraju, przerażającej. Aleksander Wat mawiał, że Polska nie ma literatury na miarę swojej tragicznej historii, że zamiast utworów poważnych ma literaturę towarzystwa. Kiedy w moich latach zagranicznych porównywałem w myśli wiedzę historyczną moich współczesnych piszących po angielsku czy francusku z moją wiedzą, musiałem uznać moją za przygnębiająco dużą i narzucającą pytanie, co z nią robić. Czy na przykład moja Rodzinna Europa nie ma cech podręcznika dla zachodniej publiczności