spisania, po trzecie: utwór literacki mógł otrzymać kształt mowy, nie będąc przeznaczony do wygłoszenia.<br>Stąd i dzieje wymowy w Polsce niełatwo odtworzyć. Obok mów wygłoszonych, spisanych i szczęśliwie dochowanych, rejestrujemy długi ciąg wystąpień oratorskich, o których znaczeniu, sprawności i stylu dowiadujemy się jedynie z przekazów pośrednich. Jednakże fakt, że kronikarz uważał za swój obowiązek odnotować wystąpienie mówcy lub też mowę własnym pomysłem rekonstruować (por. rozdz. XI, punkt 3 - o tzw. sermocinatio), jest znamienny dla rozwoju kultury oratorskiej w Polsce wieku XVI.<br>Do rozwoju sztuki mówniczej przyczyniły się przede wszystkim te instytucje i wydarzenia polityczne, które pobudzały działalność jednostek, a więc walka szlachty