z metafizyczną porażką. Komedia jako świat klęski? Ależ tak, to właśnie nadaje najlepszym komediom Bergmana ów swoisty ton melancholijnej goryczy.<br>Komedia, dramat: te dwie zarysowane perspektywy spojrzenia są oczywiście modelowym uproszczeniem. W komediach (zwłaszcza w Lekcji miłości, Uśmiechu nocy, a także w Zaczarowanym flecie mamy do czynienia ze stosunkowo czystym wcieleniem, "jasnej", dziennej perspektywy. Ale w wielu dramatach perspektywa metafizyczna nie jest jedyną, bohaterowie budzą się jakby ze swego snu o życiu z pełną sankcją, noc miesza się z dniem tyleż bardziej pospolitym, co realnym.<br>Co najmniej dwa wielkie filmy Bergmana pomyślane zostały właśnie na styku tych dwóch światów, w pełnej