to zresztą jawne biograficzne nadużycie. Ani w filmach Bergmana seks nigdy nie był jakąś złowrogą, tajemniczą siłą czy też sferą tabu, której przełamanie przynosi zarazem satysfakcję i poczucie winy, ani sam Bergman - sądząc z autobiografii - nie miał jakichś szczególnych kłopotów z elastycznym stosunkiem do szóstego przykazania. Także w dzieciństwie i wczesnej młodości miał raczej mniej tych kłopotów niż więcej od swoich rówieśników pod każdą szerokością geograficzną, gdzie przykazanie to obowiązuje. Owszem, musiał w sobie przełamać wyniesiony z domu system normatywny. Może bardziej duszny i gęsty, albo też bardziej poważny i surowy w porównaniu z polskim choćby katolicyzmem. Ale któż w jego