jest jednocześnie biblioteką, zabytkiem, sanktuarium narodowym. A także "okopami św. Trójcy", jak to proroczo zauważył jeszcze przed wojną satyryk Jerzy Paczkowski.<br>Biblioteka powstała w r. 1838 z inicjatywy Karola Sienkiewicza, który wielką kulturę i umiłowanie historii łączył z talentem organizatorskim i z wyjątkową jak na owe romantyczne czasy przedsiębiorczością. Zebrano wówczas w jedną całość cztery księgozbiory należące do Towarzystwa Literackiego (1832), do Wydziału Historycznego (1836) do Wydziału Statystycznego (1838) oraz do Towarzystwa Pomocy Naukowej (1832). Kilkanaście lat później te cztery organizacje, idąc niejako za przykładem swych książek, złączyły się w jedną całość pod nazwą Towarzystwa Historyczno-Literackiego, które istnieje do dnia