folwarcznych. W Kaliskiem, Piotrkowskiem, Konińskiem itd. właściciele ziemscy zaczynali odstępować od trójpolówki i podejmować próby płodozmianu, uwzględniając obok ziemniaków i koniczynę. Chłopi tymczasem, w miarę kurczenia się ich nadziałów, likwidowali także ugór z konieczności, sadząc na trzecim polu ziemniaki.<br>Zmiany te wymagały odseparowania gruntów dworskich od wiejskich i likwidacji wspólnego wypasu na ugorach. Zasięgu zmian nie można przeceniać; w skali krajowej, przed reformą uwłaszczeniową, ugory obejmowały jeszcze 27% użytków rolnych.<br>W niektórych zachodnich powiatach procent ten był już dużo niższy, rozpoczęta zaś ewolucja pobudzała właścicieli ziemskich do dalszych reform, w szczególności do zastępowania pańszczyzny robotnikiem najemnym.<br>Następowały zmiany i w zakresie