grudniowego epizodu historii, ponieważ włączył go już w ciąg wydarzeń kończących się klęską ale rodzących nadzieję (bo nakładających na potomnych obowiązek pamięci) i zobaczył w nim dzięki temu element wzmacniający siły "ducha polskiego". Ale spokój dystansu - taki, który pozwolił narratorce powieści Hanny Krall pt. Sublokatorka w dniu ogłoszenia stanu wojennego zabrać się najpierw do robienia zimowych skarpet - można było osiągnąć także sprzeciwiając się wyłączności punktów widzenia od dawna obecnych w przeżywaniu narodowych dziejów, usankcjonowanych w patriotycznej pamięci, obudowanych swoją symboliką i mitologią, cechujących się tym, że zdążyły stać się elementami tradycji rodzinnych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie i przez kolejne pokolenia czynnie