stłumieniu, za to Pomorze włączyło się w nurt działań legalnych: w pierwszych wyborach obrało do Berlina 5 posłów polskich, wzięło dosyć gromadny udział w Lidze Polskiej, rozbudowało prasę w języku ojczystym, zwłaszcza przeznaczoną dla ludu. Co więcej, ta narodowa aktywność na Pomorzu nosiła charakter bardziej demokratyczny niż w Poznańskiem. Polskie ziemiaństwo było tu mniej liczne i mniej wpływowe; kuria biskupia - wręcz przeciwnie niż w Gnieźnie i Poznaniu - zwalczała zaciekle ruch polski. Tym samym jego kierownictwo znalazło się głównie w ręku inteligencji i drobnomieszczaństwa. Dla rozbudzenia uczuć patriotycznych wśród chłopstwa pomorskiego zasłużyli się zwłaszcza dwaj dziennikarze: Ignacy Łyskowski, założyciel pisemka "Szkółka Narodowa