się w swoje przeciwieństwo (por. czterowiersz na s. 14), wszelkie wysiłki okazują się bezskuteczne, albowiem perfidne mechanizmy historii niezależne są od ludzkiej woli:<br><br>&lt;q&gt;Więc jestem nauczony, że ziemia tam pęknie<br>Gdzie ma pęknąć. I ludzie na próżno biegają [...]<br>("Piosenka biednego poety")&lt;/&gt;<br><br>- w dodatku zaś "drzewo ogniste sumienia", wyrastające dzięki męczeńskim zrywom jednostek, staje się w toku historii prędzej czy później emblematem nowej tyranii (wiersz "Kto jest z ciepłego stada wygoniony"). Poglądy doprawdy ani oryginalne, ani głębokie. Już trzydzieści lat temu wykpił je błyskotliwie autor Hommage to Catalonia w jednym ze swoich esejów, gdzie podobne przekonania określił nazwą gradualizmu katastroficznego (według tej