Minął już miesiąc plebiscytu, mamy ponad 3 000 nowych zgłoszeń. Są wśród nich zapożyczenia z angielskiego oraz z dawnego slangu przestępczego. Są liczne zabawy słowem, struktury słowotwórcze, które nie zawsze mają wypełnić lukę w leksykonie, często mają zastąpić istniejące słowo.

 

Zwracają tu uwagę złożenia łączące dwa rdzenie bez poszanowania naturalnych granic morfologicznych. Podoba mi się SMARTWICA lub SMARTFICA „choroba na smartfona”. To lepsze od zapożyczonego SMOMBIE ‘zombie ze smartfonem’, ale nie wiem, czy rozpowszechnione (wystąpienia w sieci są sporadyczne: w hasztagach i nazwach własnych). Mnóstwo nowych struktur zgłasza się, by zastąpić nielubiany WEEKEND: najczęstszy jest DWUDZIONEK, poza tym PIĄDZIELA, PIĄSONIA i inne. Niestety, wszystko już było. DWUDZIONEK pojawił się w przedwojennym konkursie na zastępnik WEEKENDU. Surowo oceniał tę i inne propozycje konkursowe sam Tuwim (Cicer cum caule, Iskry 2009, s. 647). Nie będziemy honorować w konkursie na Młodzieżowe Słowo Roku staroci, szczególnie, że WEEKENDU niczym zastępować nie trzeba.

Pięknym słowem, motywowanym podwójnie jest NAJSIK, który tydzień temu opisałem jako wariację od naj-. Oczywiście decydujące jest tu zapożyczenie angielskiego nice, ale sądzę, że i polskie NAJ- tu coś znaczy. (Dziękuję pani zgłaszającej to słowo za zwrócenie uwagi na oczywiste źródło angielskie).

 

Wśród śmiesznych zabiegów słowotwórczych są jeszcze przestawienia sylab w wyrazie CIAPĄG ‘pociąg’, który pamiętam sprzed 30 lat. Więcej jest słów starych, przypomnianych po stu latach, które są chętnie używane jako cytaty erudycyjne. CHWACKI (pasuje do omawianego poprzednio KOZAKA), staropolskie KONTENT (nie angielskie content) czy przypomniana z przedwojennej gwary przestępczej CHAWIRA ‘dom’ (z jidysz, a pierwotnie z hebrajskiego). Ciekawe są metaforyczne przeniesienia znaczeń. ZŁOTÓWA to dziś ‘taksówkarz’, ale pamiętam to słowo sprzed lat jako określenie rudych lub jasnych włosów. Ciekawym spolszczeniem wyrazu angielskiego jest ZARZUTKA ‘wrobienie kogoś, żart, prowokacja’ z angielskiego bait. Tu znów wracamy do opisanej poprzednio kultury pocisków. Pociskiem jest np. DAJ ŻYĆ – stanowcza odmowa.

 

Jeśli chodzi o krąg tematyczny, to wśród zgłoszeń przeważa oczywiście obraz rzeczywistości imprez, zabawy, używek i erotyki. Oprócz starej WIKSY, BALETÓW i INBY (jest także czasownik INBIĆ) mamy nową nazwę imprezy BANGER (ang. fajerwerk). Ciekawym odpowiednikiem BANGERA jest poczciwa PETARDA

 

Ważnym kręgiem tematycznym jest Internet i media społecznościowe. Do kolekcji nazw pospolitych tożsamych z imionami, obok JANUSZÓW, GRAŻYN, SEBÓW i BRAJANKÓW doszły pozytywnie nacechowane MIRKI – najlepsze treści lub autorzy tych treści w serwisie mikroblogowym (mirk- od cząstki mikro). Wiele nowych słów powstaje jako pamiątka historii opowiedzianych w Internecie, przeklejanych jako pasty czy pokazywanych w memach. Taka jest geneza wyrazu SAGA ‘ignorowanie, olewanie’ skojarzone z zalewaniem herbaty Saga. Wyraz MADKA ‘szalona, nadopiekuńcza matka’ idzie w parze z historią o matce proszącej o ŚWIEŻAKI dla CHOREJ CÓRKI (częsty zapis z błędem MAM HOROM CÓRKĘ). Krąg odbiorców tych historii nie jest zapewne ograniczony do młodzieży, zresztą tak jak zasięg naszego plebiscytu.

 

Na koniec słowo, które pojawiło się już w zeszłorocznym plebiscycie, ale nie było brane pod uwagę wśród zwycięzców, bo jest prześmiewcze, a pochodzi od imienia osoby konkretnej i w dodatku dla większości społeczeństwa – świętej. Chodzi o czasownik ODJANIEPAWLIĆ/ODJANIEPAWLAĆ (SIĘ) ‘zdarzyć się/ dziać się/ odbywać niespodziewanie’. Najbardziej typowe użycie to pytanie „Co tu się odjaniepawla?”. Po roku obserwacji dochodzę do wniosku, że ten czasownik nie jest bluźnierstwem i wyrazem antykościelnej fobii, lecz raczej naturalną reakcją na wszechobecny w przestrzeni publicznej zewnętrzny kult. Młodzież i slang młodzieżowy reagują buntem na różne narzucane publicznie narracje: prawicowe i lewicowe, religijne i liberalne. Omawiane czasowniki są tego ciekawym przykładem. To słowo należy traktować jako żart językowy i pamiętać, że wielu z nas może ten żart nie śmieszyć albo obrażać. Ostrożnie.