1. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunek, od którego spełnienia zależy to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym, np. Jeśli będziesz dobrze się uczył, to dostaniesz stypendium.»

2. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające okoliczności, w jakich zachodzi stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, np. Martwiła się bardzo, jeśli kogoś spotykało nieszczęście.»

3. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające założenie, przy którym jest prawdziwe lub może się spełnić to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym, np. Jeśli dobrze pamiętam jego życiorys, to studiował najpierw filozofię, a potem prawo.»

4. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, np. Jeśli nie wychodzi z domu od tygodnia, to musi być chory.»

5. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne uzasadniające pytanie retoryczne zawarte w zdaniu nadrzędnym, np. Co mają powiedzieć inni, jeśli ty narzekasz na brak pieniędzy.»

6. «spójnik używany do ostrzeżenia rozmówcy przed negatywnymi konsekwencjami działania, o którym mowa w zdaniu podrzędnym, np. Jeśli tu jeszcze raz przyjedziesz, to wyrzucę cię za drzwi.»

7. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym zakłada się możliwość zajścia pewnego zdarzenia ocenianego jako nieistotne, np. Jeśli nawet będę musiał wyjechać, to zostaną inni.»

8. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, którego prawdziwość nie jest wykluczona, np. Jeśli czegoś tej zupie brakuje, to pieprzu.»

9. «spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym jest mowa o zdarzeniu uważanym za nieprawdopodobne do tego stopnia, co zdarzenie charakteryzowane w zdaniu nadrzędnym, np. Jeśli on dotrzyma tajemnicy, to mi kaktus na dłoni wyrośnie.»

10. «spójnik łączący dwa zdania o treściach przeciwstawnych, np. Jeśli w szkole zachowywał się skandalicznie, to w domu był wyjątkowo grzeczny.»

11. «spójnik wraz ze słowem nie przyłączający wyrażenie, które rozszerza potencjalny zakres odniesienia charakterystyki przedstawionej w zdaniu, np. Przejechaliśmy już pięćset kilometrów, jeśli nie więcej.»

12. «spójnik wraz ze słowem nie łączący dwa zdania lub równorzędne składniki zdania w konstrukcję komunikującą, że ma miejsce jeden z dwóch przedstawionych w niej stanów rzeczy, np. Zawsze go coś bolało, jeśli nie brzuch, to głowa.»