swej odpowiedzialności przed narodem szlacheckim, podpisując odpowiednie zobowiązania (w postaci artykułów henrykowskich i paktów konwentów).<br>Szlachta zastrzegła sobie prawo wypowiedzenia posłuszeństwa monarsze, gdyby naruszył przyjęte i zaprzysiężone zobowiązania.<br>To jej niezbywalne prawo uznał już Zygmunt I, składając w latach 1530 i 1537 odpowiednie oświadczenia (w imieniu własnym oraz młodziutkiego Zygmunta Augusta). Tak więc ostatni Jagiellonowie byli jeszcze przed wprowadzeniem w życie artykułów henrykowskich (1573) "ujęci w rygory surowej odpowiedzialności przed społeczeństwem za praworządność swoich poczynań" (Anna Sucheni-Grabowska).<br>System wolnych elekcji postawił przed całą warstwą szlachecką problem pełnej odpowiedzialności za losy oraz pomyślność Rzeczypospolitej, i to nie tylko w okresach bezkrólewi