i zdrowa. Kościół żyje i działa w demokratycznym otoczeniu i powinien podlegać takim samym zasadom przejrzystości, jak tego oczekujemy od innych ważnych i wpływowych instytucji publicznych. Takie oczekiwania nie są ani wojującym antyklerykalizmem - nawiasem mówiąc, antyklerykalizm jako postawa ma w demokracji takie samo prawo do istnienia jak jego klerykalna antyteza - ani dowodem totalitarnych zapędów. Kościół czerpie dziś znaczne dochody ze słusznie odzyskanej własności i innych źródeł, i dopóki opinia publiczna nie wie, ile Kościół ma, a ile potrzebuje na swoje funkcjonowanie, dopóty finanse kościelne będą rodziły emocje. W większości krajów demokratycznych, w tym w Niemczech i we Włoszech, państwo i Kościół