jednostki i społeczeństwa (koncepcja homo oeconomicus) zastąpiono zasadą sprzeczności. Podstawowa sprzeczność społeczeństwa kapitalistycznego wynika z prywatnej własności środków produkcji. Własność prywatna dzieli społeczeństwo na dwie antagonistyczne klasy: burżuazję i proletariat. Robotnik pozbawiony środków produkcji sprzedaje kapitaliście swoją siłę roboczą. Ma ona specyficzną właściwość, może wytworzyć wartości przekraczające jej własną wartość, czyli wartość produktów i usług niezbędnych do jej reprodukcji. Ta nadwyżka, określana przez Marksa jako wartość dodatkowa, jest przywłaszczana przez kapitalistę. Wysokość stosunku wartości dodatkowej do wartości siły roboczej zatrudnionej w procesie produkcji, czyli stopy wartości dodatkowej, świadczy - zdaniem Marksa - o stopie wyzysku pracy przez kapitał. Robotnicy otrzymują mniej niż wytworzyli