postaciom dojrzałym. Były to jednak, w najlepszym razie, współdziałające ze sobą i wzajemnie się uzupełniające tendencje, a nie jakieś oddalone w czasie odrębne formy ruchu. <br>Lata 1870-1914 stanowią bez wątpienia szczytowy okres w dziejach europejskiego anarchizmu. Wyodrębnienie w nim jakichś kolejnych faz rozwojowych jest jednak zadaniem niezwykle trudnym wskutek efemeryczności, niespójności, dużego zróżnicowania i dyspersji ruchu. Biorąc za punkt wyjścia kryterium organizacyjne cały ten okres podzielić można na dwa podokresy, przedzielone krótką fazą przejściową. W pierwszym okresie zakończonym w roku 1877 kongresami w Verviers i Gandawie czynnikiem spajającym były struktury organizacyjne antyautorytarnej Międzynarodówki zdominowanej przez zwolenników Bakunina. Niekwestionowany autorytet posiadała