mówcy lub też mowę własnym pomysłem rekonstruować (por. rozdz. XI, punkt 3 - o tzw. sermocinatio), jest znamienny dla rozwoju kultury oratorskiej w Polsce wieku XVI.<br>Do rozwoju sztuki mówniczej przyczyniły się przede wszystkim te instytucje i wydarzenia polityczne, które pobudzały działalność jednostek, a więc walka szlachty z obozem magnackim o hegemonię, zabiegi wokół reformy państwa, ruch egzekucyjny, waśnie religijne, bezkrólewia i elekcje. Dwór królewski i sejmik szlachecki, zbór i kościół, sejm i szkoła były miejscem popisu krasomówczego, a okazji dostarczały koronacje, wjazdy dostojników, zwycięstwa militarne, obrady, uroczystości chrztu, ślubu i pogrzebu.<br>Wzajemne związki publicystyki i retoryki są szczególnie znamienną cechą literatury