a proces kulturowego zbliżenia był bardzo zaawansowany. Pozostawała różnica prawa etnicznego, lecz nikt przecież nie nosił jego znamion na czole. Najbardziej uchwytnym kryterium pozwalającym odróżnić Longobardów od Rzymian był obowiązek służby wojskowej. Lokalny urzędnik odpowiedzialny za pospolite ruszenie (sculdahis) oraz stojący nad nim dostojnik zarządu terytorialnego, czyli dux (wojewoda) lub królewski gastald, musieli przecież wiedzieć, kto podlega mobilizacji. Wystarczyło zrobić użytek z tej wiedzy, by ustalić, czy zabity minimus homo był Longobardem, którego wergeld wynosił co najmniej 150 solidów, czy też Rzymianinem, a więc osobą, którą edykt się nie zajmował. Sformułowanie minima persona qui exercitalis homo esse invenitur wskazywało kryterium, na