rodakom i podtrzymać ich nadzieje w zwycięstwo. W wizjach przepojonych gorącym patriotyzmem księga zapowiada Żydom przyjście Syna Człowieczego, który wybawi ich spod obcej przemocy. Głosi też nastanie królestwa Bożego na ziemi i zmartwychwstanie przy końcu świata. Ale owe mesjanistyczne idee nie mają charakteru deterministycznego. Proroctwo wypełni się tylko wtedy, kiedy ludzie oczyszczą swe serca z grzechu i staną się sprawiedliwi.<br>Jak z tego widzimy, Księga Daniela podkreśla, podobnie jak prorocy i Księga Hioba, osobistą odpowiedzialność człowieka wobec Boga. Jej idee mesjanistyczne wywarły dogłębny wpływ na pierwotne chrześcijaństwo, a wymieniony w niej Syn Człowieczy stał się tytułem Jezusa z Nazaretu. <br>Do tej