manuskrypt, maszyna drukarska, ontologia Ingardena, relacja świat - świat tekstu, wspomniana już przestrzeń lektury... Trudno zinwentaryzować choćby podstawowe sensy.<br>A czas? Czwarty wymiar otwierający dłuższą jeszcze listę, obrastający prawie nieogarnialną falą opracowań. Można twierdzić, że wszelkie teorie filozoficzno-filologiczne, szczególnie lat ostatnich, próbują usytuować się wobec problematyki kronologicznej. Nawet podstawowe rozróżnienie na czas dzieła i czas w dziele można kwestionować - przenoszone we współczesność utwory dawne podlegają i w tym zakresie uaktualniającym konkretyzacjom.<br>Tempo współcześnie kojarzy nam się przede wszystkim ze zmianami pojmowanymi w kategoriach dynamiki informacji. Tak było zresztą zawsze, tylko sama dynamika rozmaicie się kształtowała - antyk preferował powtarzanie fabuł archetypicznych, Europa chrześcijańska