nowy świat.<br> Zaraza wywodziła się z Azji Środkowej. Zapadały na nią dziko żyjące gryzonie, a przenosiła na człowieka pchła. Na skraju osad, tam gdzie stykają się ze sobą gryzonie lasów i stepów z tymi, które żyją blisko ludzi, zarażona pchła zaczyna ssać krew z istoty dwunożnej. Nim dżuma zaatakuje człowieka, najpierw giną masowo gryzonie, zwłaszcza szczury. I oto szczurza pchła, którą zgon "gospodarza" pozbawił środków do życia, skacze na człowieka, dając mu zarazki dżumy w zamian za jadło i ciepło.<br> Zarazek jest odporny na zimno nawet przez czas dłuższy. I pchła też jest wyjątkowo żywotna, skoro potrafi po roku głodowania zebrać