może, że aby dobrze zrozumieć rolę takich postaci jak Gide, trzeba sięgnąć do gorszych gatunkowo, obdarzonych mniejszym talentem przedstawicieli literackiego irracjonalizmu. Piękno słowa, wartość artystyczna wybitnych pisarzy zawsze zachowuje zdolność uwodzenia i często odwraca uwagę od głębszych związków między ich dziełem i brzydkimi chorobami epoki. Drugorzędni rozmieniacze myśli na drobne o wiele bardziej się demaskują, nie chroni ich kadencja zdań i barwność obrazów. Cennym dokumentem jest zbiór artykułów polemicznych i szkiców Jana Papiniego - Od człowieka do Boga - pisanych w okresie, gdy we Włoszech splatały się wpływy Jamesa i Nietzschego, na krótko przed wybuchem futuryzmu, uwielbiającego "skok i pięść", na krótko przed latami