wysiłkowi moralnemu. Te dwie rzeczywistości nie przekładają się tak łatwo jedna na drugą. <br>Ale wcale nie są w konflikcie i prawdziwe zwycięstwa odnosi się wtedy, gdy polityka nie jest uprawiana kosztem wartości. Powszechnym dziś, lecz nader głębokim uproszczeniem jest rozpatrywanie skuteczności i moralności jako celów wzajemnie sobie przeciwstawnych. Papież podkreśla pierwotność perspektywy etycznej, ale ukazując symbol Westerplatte, przypomina zarazem, że postawa obrońców Westerplatte nie była idealizmem, lecz posiadała swój głęboki realizm. Była bowiem nie tylko zwycięstwem duchowym, ale i znacznym sukcesem także w planie doczesnym. Garstka obrońców, mimo ogromnej przewagi napastników, potrafiła - przy minimalnych stratach własnych - bronić powierzonej im placówki znacznie