wielką polską tradycją romantyczną, podkreślającą znaczenie wymiaru duchowego oraz zespalającą doświadczenie jednostki z doświadczeniem szerszej wspólnoty i jednostkową historię z losami narodu czy świata. Do tego dochodzi trzeci czynnik, gdyż trafność oglądu rzeczywistości z perspektywy owej podwójnej wrażliwości została poddana okrutnej weryfikacji empirycznej przez historię. Doświadczenie realnego nazizmu i doświadczenie realnego socjalizmu głęboko wyżłobiły sposób myślenia Karola Wojtyły. I znów, z jednej strony, owocuje to "teologią dziejów", refleksją nad tym, że - jak pisze bardzo ceniony przez Jana Pawła II Hans Urs von Balthasar - „od chwili przyjścia Chrystusa cała historia jest z gruntu Ťsakralnať", a z drugiej strony, wyrazistym personalizmem, stanowiącym bastion