Przed jednostronną oceną bronili się Kalinka i Franko, lecz tylko Kraszewskiemu udało się uniknąć wartościowania. Wolał nie rozumieć tego, co rozumowi umykało i urągać chciało. Być może zwlekał z interpretacją aż do uogólnionych filozoficznie Nocy bezsennych:<br>&lt;gap&gt;<br>Dziewiętnastowieczne przyspieszenie wydaje się więc stymulowane przez co najmniej dwie siły. Z jednej strony technika, bezpośredni motor prędkości; z drugiej - ideologia i estetyka romantyczna. Poeci "szkoły ukraińskiej" - jak dowodził później Rawita - idealizując kozactwo i hajdamackie okrucieństwa, przygotowali grunt dla bałagulii. W tym ruchu można nawet widzieć praktyczne zastosowanie romantycznego stylu życia. Zuchwałą odpowiedź na wyzwanie bezkresnego krajobrazu Ukrainy ("poetyckiej ziemi, ojczyzny bałagulskiej" - jak powiada Kuśniewicz