i stanowiska ukazujące różnorodność, wielokierunkowość i wielopłaszczyznowość kontaktów między grupami etnicznymi. Jest to kategoria najmniej jednorodna. Zaliczyłem do niej ujęcia psychologiczne, kulturalistyczne, makrospołeczne, formalno-strukturalne. Wspólną ich cechą jest poszukiwanie czynników wyznaczających charakter stosunków między grupami etnicznymi w społeczeństwie wieloetnicznym. Cechą odróżniającą je od ujęć pozostałych jest rezygnacja z konstrukcji uniwersalnego i jednokierunkowego modelu stosunków międzyetnicznych.<br>Teorie asymilacji. Nie wszystkie omawiane w tym miejscu koncepcje zaliczyć można bez zastrzeżeń do teorii asymilacji. Autorzy niektórych koncepcji nie opowiadali się za asymilacją, ale ich propozycje wyjaśnienia stosunków etnicznych formułowane były wyraźnie w tym duchu. W wielu ujęciach nie występuje w ogóle pojęcie "asymilacji