ideologii swoistą grę w chowanego.<br>Jeśli mamy rozumieć feudalizm tak, jak jest on pojmowany we współczesnej mediewistyce zachodniej, to stwierdzić trzeba, że wschodnia Europa nie zaznała feudalizmu. Nie jest to może sprawa najwyższej wagi, za jaką uchodziła niegdyś teoria o powszechnym zasięgu "formacji feudalnej" w dziejach ludzkości. Wasalat, lenno czy władztwo lokalne nie tworzyły nigdzie podstaw ustroju gospodarczego i społecznego. Obecność lub nieobecność tych instytucji można jednak uważać za symptom dość istotnych różnic, które - mimo znacznego upodobnienia struktury agrarnej i recepcji wielu wzorów - nadal dzieliły zachód i wschód średniowiecznej Europy. Różnice te sięgały korzeniami barbarzyńskiego dziedzictwa i pozostawiły w dziejach naszego