przecież chromi czy mało zdolni, mieli pozostawać "w tyle za całą kolumną biegnących". Te mądre słowa nie weszły jednak do świadomości społecznej. W odczuciu wielu współczesnych nam Polaków ich przodkowie przez całe wieki biegli właśnie daleko w tyle. Jest to zresztą po części reakcja na twierdzenia różnego rodzaju oszołomów, których zdaniem stale podążaliśmy w czołówce narodów, niosąc pochodnię prawdziwej wiary i pełnej wolności czy pełniąc funkcje mesjasza ludów.<br>W sumie jednak panuje inne przekonanie, wpływające w bardzo niekorzystny sposób na postawę naszej emigracji, wyjątkowo w XX stuleciu licznej. Podobnie jak po powstaniu listopadowym, tak i po roku 1945, 1968 czy 1980