Protekcjonalne zachowanie jest wyrazem czyjegoś poczucia

wyższości i pobłażliwości dla osoby ocenianej jako mniej ważna: „Eksmałżonka przyszła ubrana z wyszukaną elegancją, prowokacyjnie wydekoltowana, pachnąca znakomitymi perfumami, z protekcjonalnym uśmiechem na twarzy…” (J. Janicki, A. Mularczyk, Dom). Protekcyjne działanie natomiast ma związek z protekcją – w wymiarze państwowym (np. protekcyjne cła) albo prywatnym (np. protekcyjny telefon). Wyrazy te mają źródło w łacińskim protegere ‛chronić’, przy czym protekcyjny to regularny przymiotnik od protekcja (por. lekcja – lekcyjny i in.), protekcjonalny zaś to polski neologizm powstały na wzór pary pretensja – pretensjonalny.