Polsce do środowiska społecznego, skupionego przez długie lata wokół trzech pism katolickich: "Tygodnika Powszechnego", "Znaku" i "Więzi".<br>Jak wiadomo, środowiska te nie zawsze miały możność swobodnego działania politycznego.<br>Do roku 1956 wszelka aktywność polityczna była wykluczona.<br>Dopiero po roku 1956, po zwycięstwie w rządzącej partii kierunku rewizjonistycznego, uzyskaliśmy bardzo ograniczoną możność działania społecznego i politycznego.<br>Nie przestawaliśmy jednak nigdy myśleć niezależnie i myśleć po polsku.<br>Myśląc zaś niezależnie, nie mogliśmy nie myśleć o naszych stosunkach z Niemcami.<br>Wszakże Niemcy były naszym odwiecznym sąsiadem i było oczywiste, że zawsze będą realnym czynnikiem naszej obiektywnej sytuacji.<br>Lata II wojny światowej były dla stosunków