który widzi w nim połączenie dwóch różnych tradycji: średniowiecznej, chiliastycznej wiary oraz oświeceniowego racjonalizmu. Ta dwoistość natury tłumaczyć ma wszystkie anomalie i sprzeczności występujące w łonie ruchu. I on jednak trzyma się interpretacji ekonomicznej. <br>Zrozumienie zjawiska anarchizmu wymaga, jak się wydaje, szerokiego uwzględnienia politycznych i społecznych realiów epoki. Składały się nań nie tylko konflikty klasowe, lecz także zjawiska tej rangi, co kształtowanie się narodów państwowych i nowoczesnych społeczeństw obywatelskich, co pociągnęło za sobą ogromne rozbudzenie aspiracji politycznych i społecznych szerokich rzesz ludności, dawniej biernych i pogodzonych ze swoim losem. Do realiów drugiej połowy dziewiętnastego wieku zaliczyć też wypada rosnącą centralizację - rozszerzenie