który działa w ten sposób, że pomimo pochylenia osi celowej niwelatora (niewielki kąt pochylenia), pozioma wiązka promieni przejdzie przez środek krzyża nitek niwelatora. Stosowane są trzy rodzaje urządzeń kompensacyjnych, których celem jest:<br>1) takie przesunięcie płytki ogniskowej lunety, aby środek krzyża nitek znalazł się na wiązce poziomej (pionowej);<br>2) takie odchylenie poziomej wiązki, aby przeszła ona przez środek krzyża nitek;<br>3) takie równoległe przesunięcie poziomej wiązki, aby przeszła ona przez środek krzyża nitek.<br>W grupie instrumentów wykorzystujących kompensatory rodzaju pierwszego, oś celowa stabilizuje się w położeniu poziomym lub pionowym, stąd nazwa niwelatory samopoziomujące. Instrumenty z kompensatorami rodzaju drugiego i trzeciego nie