Język młodzieży, tak jak język ogólny, reaguje na rzeczywistość. W dwóch poprzednich latach wśród zgłoszeń plebiscytowych było wiele słów związanych z pandemią. W bieżącym roku liczne zgłoszenia komentują wojnę, agresję Rosji na Ukrainę. Spośród tych słów do pierwszej dwudziestki wchodzi onuca, właściwie ruska onuca, czyli ‘sprzymierzeniec Rosji w wojnie z Ukrainą, osoba, która usprawiedliwia działania agresora’.

Onuca w pierwotnym znaczeniu to szmata do owijania stopy w ciężkim bucie, wojskowy poprzednik skarpety. A same onuce wycofano w wojsku polskim już w latach osiemdziesiątych, ale wydawano je jeszcze żołnierzom przez lata do wyczerpania zapasów magazynowych. W kryzysie lat osiemdziesiątych żołnierze chętnie brali onuce i przekazywali do domów na pieluchy dla dzieci. W końcu to czysta bawełna.

 

Słowo onuca jest oryginalne fonetycznie, starosłowiańskie z pierwotnym przedrostkiem on- i rdzeniem -uć, tym samym co w równie archaicznym czasowniku obuć ‘włożyć buty’. Rzeczownik onuca dawno stał się symbolem tego, co przestarzałe, prymitywne i brutalne. W Krawcu Sławomira Mrożka bohater reprezentujący barbarzyństwo nosi imię Onucy. Z onucą kojarzył się nam komunizm, Związek Radziecki i imperialna Rosja. Co ciekawe w samej Rosji słowo portjanka ‘onuca’ od dawna było określeniem osoby niemądrej, czasem nawet z odcieniem sympatii. Wydaje się, że polska kariera onucy nie ma z tym związku.

 

Po metaforę onucy chętniej sięgała w Polsce prawica (liczne przykłady z portalu wPolityce.pl), ale nie tylko, bo „Gazeta Wyborcza” pisała już w roku 1993 „nad tekstem unosi się aromat partyjnej onucy”). Od dnia agresji Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 częstość słowa onuca w tekstach publicznych wzrosła lawinowo. Onuca kojarzy się tylko z Rosją, a użycie tego słowa nie zależy od podziałów politycznych.