Mówimy „Ręka rękę myje” , mając na myśli to, że ludzie się popierają w nieuczciwych sprawach.
Chcesz otrzymywać więcej ciekawostek językowych? Zapisz się na bezpłatny newsletter.
-
Na czasie
Burza mózgówCzyli: burzliwa, nieskrępowana dyskusja, która ma wyłonić najlepsze pomysły. Wiara, że najlepsze pomysły mogą wziąć się raczej z chaosu niż z porządnego, zaplanowanego przedstawienia racji, sama wydaje się produktem myślenia bezładnego.Przy tym nieco paradoksalne jest to, że ten chaos ma być jednak na pewien sposób kiełzany przez organizatorów: burze mózgów są przecież właśnie celowo urządzane.Jerzy Bralczyk -
Łatwo pomylić
PROŚBAWśród niewielu smacznych odczasownikowych rzeczowników z –ba na końcu mamy trochę formą i znaczeniem połączonych par: archaiczne siejba i kośba, przysłowiowe służba i drużba, wreszcie perswazyjne prośba i groźba.Te są szczególnie podobne, aż chciałoby się zwiększyć podobieństwo ortograficznie. Ale nic z tego: groźba od grozić, a prośba od prosić. Wymowa udźwięcznia [ś] do [ź], za to w formie próśb najczęściej dźwięczność [b] zanika. W gróźb też.Jerzy BralczykJerzy Bralczyk -
To ciekawe
CIEPŁO„Ciepło, ciepło...” – mówimy, aby naprowadzić kogoś na ślad rzeczy, której on szuka na naszych oczach. W tej zabawie ciepło znaczy ‛blisko’, a zimno znaczy ‛daleko’ i nie są to odpowiedniości przypadkowe, lecz uzasadnione np. ludzką percepcją tzw. ciepłych i zimnych barw.Projektanci wnętrz dobrze wiedzą, że pomieszczenia o barwach zielonych i błękitnych wydają się większe niż takie same pomieszczenia utrzymane w żółciach lub pomarańczach. Ciepło jest także pożądane – jak ogień dla naszych odległych przodków, a gesty i uśmiechy ludzi sympatycznych, z którymi chcemy być blisko, określa się jako ciepłe. „Ciepło, ciepło...” – te słowa nie bez powodu utwierdzają nas, że idziemy w dobrym kierunku.Mirosław Bańko
Słowo dnia: obóz
Newsletter
Czy wiesz, że?
Zasady pisowni
17. [57] Użycie wielkiej litery w poezji oraz ze względów graficznych
17.1. Tradycyjnie w poezji wielką literę stawiano na początku każdego wersu. Tę tradycję odnajdujemy także w poezji współczesnej:
Nadzieja bywa, jeżeli ktoś wierzy,
Że ziemia nie jest snem, lecz żywym ciałem
I że wzrok, dotyk ani słuch nie kłamie
A wszystkie rzeczy, które tutaj znałem,
Są niby ogród, kiedy stoisz w bramie.
Że ziemia nie jest snem, lecz żywym ciałem
I że wzrok, dotyk ani słuch nie kłamie
A wszystkie rzeczy, które tutaj znałem,
Są niby ogród, kiedy stoisz w bramie.
(C. Miłosz)
17.2. Użycie wielkiej litery w poezji polskiej zgodne z kryterium składniowym ma krótszą tradycję. W poniższych fragmentach wielką literę postawiono na początku utworów i po kropce, pytajniku oraz wykrzykniku, a więc w zgodzie z zasadami składniowo-intonacyjnymi:
Nic gruzy. Ale ująć
powietrze: tam formy rosną
z guseł i zaklęć — kołując —
coraz to bliższe. Mocno
w ręce spadają — nieznane,
czasem — niedokonane.
powietrze: tam formy rosną
z guseł i zaklęć — kołując —
coraz to bliższe. Mocno
w ręce spadają — nieznane,
czasem — niedokonane.
(K.K. Baczyński)
O, jakże są nieszczelne granice ludzkich państw!
Ile to chmur nad nimi bezkarnie przepływa,
ile piasków pustynnych przesypuje się z kraju do kraju,
ile górskich kamyków stacza się w cudze włości
w wyzywających podskokach!
Czy muszę tu wymieniać ptaka za ptakiem jak leci,
albo jak właśnie przysiada na opuszczonym szlabanie?
Niechby to nawet był wróbel — a już ma ogon ościenny,
choć dzióbek jeszcze tutejszy. W dodatku — ależ się wierci!
Ile to chmur nad nimi bezkarnie przepływa,
ile piasków pustynnych przesypuje się z kraju do kraju,
ile górskich kamyków stacza się w cudze włości
w wyzywających podskokach!
Czy muszę tu wymieniać ptaka za ptakiem jak leci,
albo jak właśnie przysiada na opuszczonym szlabanie?
Niechby to nawet był wróbel — a już ma ogon ościenny,
choć dzióbek jeszcze tutejszy. W dodatku — ależ się wierci!
(W. Szymborska)
17.3. Niekiedy pomija się wielkie litery całkowicie lub daje tylko na początku utworu poetyckiego, rezygnując jednocześnie z użycia interpunkcji:
Zapomnijcie o nas
o naszym pokoleniu
żyjcie jak ludzie
zapomnijcie o nas
my zazdrościliśmy
roślinom i kamieniom
zazdrościliśmy psom
chciałbym być szczurem
mówiłem wtedy do niej
chciałabym nie być
chciałabym zasnąć
i zbudzić się po wojnie
mówiła z zamkniętymi oczami
zapomnijcie o nas
nie pytajcie o naszą młodość
zostawcie nas
o naszym pokoleniu
żyjcie jak ludzie
zapomnijcie o nas
my zazdrościliśmy
roślinom i kamieniom
zazdrościliśmy psom
chciałbym być szczurem
mówiłem wtedy do niej
chciałabym nie być
chciałabym zasnąć
i zbudzić się po wojnie
mówiła z zamkniętymi oczami
zapomnijcie o nas
nie pytajcie o naszą młodość
zostawcie nas
(T. Różewicz)
17.4. W grafice bardzo różnie stosuje się wielkie i małe litery. W zgodzie z zasadami ortograficznymi umieszcza się wielką literę na początku nagłówków, tytułów książek itp.:
Kaprysy historii
Podróż dalekich przestrzeni
O Polsce i uniwersytetach
Słownik przypomnień
Wielka litera występuje również na początku podtytułu:
Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny
Marcowe gadanie. Komentarze do słów 1966–1971.
Przyjęte jest pisanie wielkimi literami całych wyrazów na kartach tytułowych książek, w tytułach rozdziałów, utworów poetyckich, artykułów prasowych, na afiszach, w tytułach filmów i sztuk teatralnych, imprez muzycznych i sportowych, reklamach:
DZIEJE LITERATUR EUROPEJSKICH
MAŁY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO
WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN
TEORETYCZNE I METODOLOGICZNE ASPEKTY ZMIAN W SYSTEMIE JĘZYKOWYM WSPÓŁCZESNEJ POLSZCZYZNY
Z CHŁOPA KRÓL
MUMINKI
CZŁOWIEK Z MARMURU
WESELE
RECITAL KRYSTIANA ZIMERMANA
HALOWY TURNIEJ PIŁKARSKI
SZANUJ ZIELEŃ
Porady językowe
Zmieniają się czasy,
zmieniają się słowa
Zobacz w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, jak przez pół wieku zmieniło się słowo animator
Więcej słów Powiedz to inaczej
