być komuś coś krewnym

być komuś coś krewnym
12.10.2009
12.10.2009
Zastanawia mnie jedna rzecz. W moich okolicach często słyszy się być komuś coś krewnym, gdy chodzi o zobowiązania wobec kogoś, zwłaszcza o długi. Jaka jest etymologia tego zwrotu? Ma jakieś powiązania z rzeczownikiem krewny? Czy ten zwrot nie jest archaizmem?
Związek frazeologiczny być komu coś krewnym ‘być dłużnym’ ma charakter gwarowy i archaiczny. Nawiązuje bowiem do epoki wspólnoty rodowej. Osoby pochodzące od jednego przodka tworzyły ród, były powiązane węzłami krwi, łączyło je pokrewieństwo. Ród był obowiązany każdego członka żywić, pomścić jego śmierć (por. krwawa zemsta, później zastępowana tzw. pokorą, czyli publiczną pokutą). Ale ród odpowiadał też za winy i zobowiązania swoich członków; ich długi i powinności – w świetle prawa rodowego – należało spłacać, wypełniać.
Zmiany cywilizacyjne, kulturowe, prawne i obyczajowe sprawiły, że związki pokrewieństwa uległy osłabieniu i zaczęły funkcjonować na nowych zasadach. Dlatego też wyrażenie być komu coś krewnym jest już tylko reliktem dawnych czasów. Słownik warszawski (1900–1927) rejestruje jeszcze gwarowy przymiotnik krewny ‘winien, dłużny’.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego